In dit artikel onderzoeken we hoe een contract wordt gehandtekend en wat de gevolgen daarvan zijn. Omdat de regelgeving intussen een stuk complexer is met o.a. het invoeren van de digitale handtekening bekijken we in eerste instantie de gewone regulier handtekening onder een contract.
Vooraf is nog te melden dat wat hier beschreven staat enkel opgaat voor contracten tussen particulieren. Gaat het om een contract met een handelaar of tussen handelaars onderling gelden mogelijks andere regels.
A. Principes en voorwaarden handtekening in het burgerlijk recht
We herhalen nog eens de principes waaraan “akten” (overeenkomsten) moeten voldoen volgens het burgerlijk recht. Deze zijn opgenomen onder hoofdstuk VI van het Burgerlijk wetboek, het bewijs van verbintenissen en bewijs van betaling.
a.1. Verplicht boven 375 euro
Boven de som van 375 euro is in principe altijd een akte / overeenkomst vereist. Het Burgerlijk wetboek vereist dit volgens artikel 1341:
Art. 1341 BW. Een akte voor een notaris of een onderhandse akte moet worden opgemaakt van alle zaken die de som of de waarde van 375 EUR te boven gaan, zelfs betreffende vrijwillige bewaargevingen; het bewijs door getuigen wordt niet toegelaten tegen en boven de inhoud van de akten, en evenmin omtrent hetgeen men zou beweren voor, tijdens of sinds het opmaken te zijn gezegd, al betreft het ook een som of een waarde van minder dan 375 EUR.
Deze overeenkomst moet vervolgens aan een aantal zeer strikte voorwaarden voldoen:
a.2. De onderhandse akte moet ondertekend of erkend worden
De onderhandse akte heeft natuurlijk pas waarde wanneer de overeenkomst door alle partijen ondertekend is, en dan vooral door de partij tegen wie men zich beroept voor het afdwingen van de prestaties die in de overeenkomst zijn opgenomen.
Sinds 2000 is ook de elektronische handtekening mogelijk.
Wat als handtekening weerhouden kan worden, wordt verder door de rechtspraak ingevuld. Een kruisje kan alleszins niet als handtekening aanzien worden! Althans dat bevestigde het Hof van Cassatie in het gezegende jaar 1901 (voor wie wil citeren: Cass. 14 november 1901, Pas. 1902, I, 37).
Wel kan de rechter zich soepel opstellen wanneer een partij vergeten is zelf het eigen exemplaar te ondertekenen wat wel vaker gebeurt. In dat geval zal de overeenkomst toch aanvaard kunnen worden als geldig bewijsmiddel.
a.3. Zoveel exemplaren als er partijen zijn
Het Burgerlijk wetboek heeft daarnaast nog een formele vereiste in petto. De overeenkomst zelf moet vermelden in hoeveel originelen deze is opgemaakt. Voor elke “onderscheiden” partij moet een exemplaar opgemaakt zijn.
Men kan zich voorstellen dat daar veel problemen rond ontstaan.
Niet alleen is deze voorwaarde in het alledaagse burgerlijke leven weinig gekend (tenminste dat de gevolgen bij het niet nakomen zo streng zijn), vaak is het voor de leek niet duidelijk wie een onderscheiden partij is.
De wetgever is daaraan deels tegemoet te komen dat één origineel voldoende is voor allen die hetzelfde belang hebben. Zo kan soms het tekort aan originele exemplaren op die manier opgevangen worden.
Ook is er een oplossing mogelijk wanneer degene tegen wie de overeenkomst wordt ingeroepen, maar ze niet ondertekend heeft, zijn deel van het contract reeds heeft uitgevoerd.
Art. 1325 BW. Onderhandse akten die wederkerige overeenkomsten bevatten, zijn slechts geldig voor zover zij opgemaakt zijn in zoveel originelen als er partijen zijn die een onderscheiden belang hebben.
Eén origineel is voldoende voor allen die hetzelfde belang hebben.
In elk origineel moet vermeld worden hoeveel originelen zijn opgemaakt.
Echter kan het ontbreken van de vermelding dat de originelen in tweevoud, drievoud enz., zijn opgemaakt niet ingeroepen worden door hem die zijnerzijds de overeenkomst heeft uitgevoerd, welke in de akte is vervat.
De rechtspraak heeft wel verduidelijkt dat de handtekening die geplaatst wordt door middel van carbonpapier (doorslagpapier) niet voldoet aan de wettelijke voorwaarde om meerdere exemplaren op te stellen.
a.4. Gevolgen wanneer het contract niet geldig is
Stel nu dat het opgestelde contract niet voldoet aan de wettelijke voorwaarden, hetzij omdat de handtekening niet geldig is, hetzij omdat de formele vereiste van het aantal exemplaren niet is nageleefd.
Belangrijk is alvast te weten dat de regels in verband met het bewijs niet van openbare orde is. Dit betekent dat de rechter ze zelf niet kan opwerpen.
Als de andere partij haar exemplaar voorlegt, zal er evenmin sprake zijn van een sanctie wegens schending van art. 1325 BW.
Wordt er toch een exceptie geformuleerd in het verweer, dan kan het contract toch nog dienen als begin van bewijs door geschrift. Dat is zo opgenomen in art. 1347 BW:
Art. 1347 BW. De hiervoor bepaalde regels lijden uitzondering, wanneer er een begin van bewijs door geschrift aanwezig is.
Men noemt begin van bewijs door geschrift elke geschreven akte die uitgegaan is van degene tegen wie de vordering wordt ingesteld, of van de persoon door hem vertegenwoordigd, en waardoor het beweerde feit waarschijnlijk wordt gemaakt.
Het is voor te stellen dat hierover veel rechtspraak is ontstaan en dat is inderdaad het geval en gaat het opzet van dit artikel te buiten.
Weet alleszins dat er nog een reddingsboei bestaat wanneer het contract niet volgens de regels van de kunst
B. Een paraaf als handtekening?
Een paraaf wordt normaliter gehanteerd om te erkennen dat van de inhoud van het geparafeerde kennis genomen is.
Een zeer opmerkelijk arrest van 29 september 2014 oordeelt nu dat een paraaf eventueel wél als handtekening kan aanzien worden.
Dit ligt wel in de lijn van de opvatting dat niet zozeer de vormelijke vereiste van de handtekening moet primeren, maar wel de vraag of het de bedoeling van degene die het teken plaatste om de verbintenissen op zich te nemen.
C. Offertes tekenen op internet
Kort gaan we nog in op de trend om offertes te laten ondertekenen op het internet.
Een offerte die getekend wordt op internet zal niet snel aan de wettelijke voorwaarden voldoen om als onderhandse akte te tellen.
Tenzij de handtekening voldoet aan alle voorwaarden van een digitale handtekening is deze juridisch niét geldend wanneer de wet een handtekening vereist.
Het gebruik van bepaalde CRM software is dus niet zonder gevaar. Het is dan ook terecht dat bijvoorbeeld teamleader op de website waarschuwt dat een digitaal geplaatste handtekening juridisch niet dezelfde waarde heeft als een reguliere handtekening:
Opgepast: De offerte digitaal handtekenen heeft niet dezelfde bindende waarde als een handtekening op papier.
De enige sluitende methode is nog steeds de wederpartij een contract schriftelijk te laten tekenen mét de correcte vermelding dat er voldoende exemplaren werden opgesteld.
